विष्णुमय जग वैष्णवांचा धर्म

विष्णुमय जग वैष्णवांचा धर्म ।
भेदाभेदभ्रम अमंगळ ।।१।।
आईका जी तुम्ही भक्त भागवत ।
कराल तें हित सत्य करा ।।ध्रु .।।
कोणा ही जिवाचा न घडो मत्सर ।
वर्म सर्वेश्र्वरपूजनाचें ।।२।।
तुका म्हणे देहाचे अवयव ।
सुख दु:ख जीव भोग पावे ।।३।।

हजारों वर्षांपासून समाजातील उच्च-नीच, स्पृश्य-अस्पृश्यादि भेद मिटवण्यासाठी सर्व संत, समाजसुधारक, पुढारी इ. विचारवंतांचे अखंड प्रयत्न सुरू आहेत. पण हिंदू या सहिष्णू, सर्वसमावेशक धर्माचे यथाविधी पालन करणारे आपण हिंदू विचारवंतांच्या या प्रयत्नांना कितपत प्रतिसाद देत आहोत ? खचितच बिलकूल नाही. जातीजातींमध्येच होणारे रोटी-बेटीचे व्यवहार हेच सत्य उघड करतात की आजही आपण त्या सर्वत्र समान रुपाने व्यापलेल्या ईशतत्वाला न समजता केवळ वरचा भेदच पाहण्याचीच हुशारी मिळवली आणि जोपासली आहे. आजही दुसऱ्या जातींविषयी मत्सर, आपल्याच जातीच्या लोकांना मतदान करणं, इतर जातीत मुलगी देताना पालकांचे धाबे दणाणणे, इतर जातीचा म्हणून गुरूच्या ठिकाणीही भेद पाहणे इ. घटना घडतच आहेत. पण संत काय म्हणतात, त्याकडे आपले लक्ष आहे का ? चला पाहू तर संत तुकोबा यावर काय म्हणतात.

"सर्व कणाकणांत विष्णूच वास करत आहे, हाच आम्हां वैष्णवांचा धर्म आहे. मूळात विष्णू या नावाचा अर्थच आहे की कणाकणांत वास करणारा तो. म्हणूनच भेदाभेद आम्हाला अमंगळ, त्याज्य झाले. माझ्या हृदयातला विष्णू तो खरा आणि तुमच्या हृदयातला विष्णूही तोच. मग भेदाला जागा उरतेच कुठे ? वरवरची मायिक भिन्नता तर भ्रम आहे. अंतरीची एकरुपता हीच शाश्वत आहे. विश्वास नाही बसत तर भागवत, उपनिषद, गीता, वेद चाळून पहा आणि या शाश्वत सत्यावर विश्वास ठेऊन आपलेच हित करून घ्या. त्वरा करा. अहो, देहादेहात असा ईश्वर व्यापून असता त्याची पूजा करावयास कुठे दूर जावयास नको. कोणत्याही जीवाचा मत्सर करू नका, त्याच्या ठिकाणी भेद ठेऊ नका, मग झालीच की ती सर्वेश्वराची पूजा. आपण सारे एकाच देहाचे अवयव आहोत. त्या परब्रह्माच्या विराट रुपाचे अंग आहोत. सर्वांना सुख-दुःख सारखीच आहेत. मी सुखात आनंदतो, तसेच तुम्हीही सुखात आनंदतात, मी दुःखात रडतो, तसेच तुम्हीही दुःखात रडतात. मग भेद तो कसला ? हे समजून इतरांचे अश्रू पूसा, इतरांना सुख वाटा, ईश्वराची ओळख करून द्या, वैदिक धर्माची ओळख करून द्या. हीच त्या सर्वेश्वराची पूजा आहे."

असे असताना आपण केवळ जातीवरून एखाद्या व्यक्तिला उच्च-नीच लेखणे, जात पाहून रोटीबेटीचे व्यवहार करणे, जात पाहून मतदान करणे, जात पाहून गुणगौरव करणे इ. सर्व भेदात्मक क्रिया त्या सर्वेश्वराची पूजा होतात की अपमान हे तुम्हीच तुमच्या मनाशी ठरवा आणि तसे वागा. देवाने सर्वांना कर्माचे स्वातंत्र्य दिले आहे.